Komen muggen op licht af?

Laat je 's avonds het licht aan, dan zit je huis binnen de kortste keren vol muggen. Dat hoor je tenminste, maar het klopt gelukkig niet. Wat lokt muggen dan wel richting de mens?

Laat je buiten een lamp branden, dan tref je daar aan het eind van de zomeravond een kleine insectendierentuin aan. Allerlei vliegbeesten gebruiken namelijk het licht van de maan om te navigeren, als vast oriëntatiepunt aan de horizon. Ze raken in de war van het kunstlicht. Het zal vast een beetje vreemd voelen om zo naar de 'maan' te kunnen vliegen.Toch zul je rond zo'n als maan vermomde lamp geen muggen aantreffen. Muggen gebruiken namelijk een andere manier om te navigeren dan bijvoorbeeld motten. Het licht van de maan boeit ze niet zoveel. Sterker nog, muggen zijn schrikachtig voor licht. Een lamp jaagt muggen dus eerder weg. Ook blauw en rood licht zijn niet interessant voor muggen.

Muggen komen niet op licht af

Hoe weet mevrouw mug (mannetjes steken niet) dan wel waar ze haar slachtoffer moet vinden? Ze vliegt gewoon haar neus achterna. Muggen kunnen namelijk koolstofdioxide ruiken. Dat gas ademen wij uit, nadat we energie verbrand hebben in ons lichaam. Vandaar dat muggen ook eerder rond je hoofd cirkelen dan rond de rest van je lichaam.Iedereen ademt koolstofdioxide uit, toch doen sommige mensen het beter bij de muggenvrouwtjes dan anderen. Op internet vind je daar tal van verklaringen voor. Zo zou zwarte kleding muggen aantrekken en zou zelfs de bloedgroep ertoe doen. Die beweringen zijn alleen gebaseerd op twijfelachtige studies: kleding en bloedgroep maken hooguit een miniem verschil, als ze er al toe doen.

Mensen met een snelle stofwisseling worden eerder geprikt

Kunnen we dan niks zinnig zeggen over het steekrisico? Er is wel één factor die je kans op jeukerige bultjes duidelijk vergroot. Dat is de snelheid van je stofwisseling, bleek uit onderzoek van Wageningen University. Verbrand je meer energie, dan adem je ook meer koolstofdioxide uit. Daardoor komen muggen logischerwijs ook sneller op je af, want hun navigatiesysteem stuurt ze nou eenmaal richting onze afvaldampen. Wat moet je met deze kennis? Het is weliswaar fijn te weten dat je je lamp gewoon kunt aanlaten in de avond, hoewel je daarmee nog wel andere beessies lokt. Maar om muggen weg te houden, zit er maar één ding op: stoppen met ademhalen. Da's niet echt praktisch, dus misschien kun je maar beter af en toe een muggenbult voor lief nemen.

Last van muggen? Dit werkt wel en niet

Word je helemaal lekgeprikt door muggen? Ga dan bier drinken in het donker met een polsbandje om. Geen mug die je lust. Als je de bijdehante buurman moet geloven dan. Wat werkt wel en wat niet als je muggen wil weghouden?

Na een nacht vol irritant gezoem en een dag die overschaduwd is door jeukende bulten, valt de avond weer. Je bijdehante buurman weet raad. ‘Gebruik een app die onhoorbaar hoge geluiden maakt’, roept hij. ‘Steek een citronellakaars aan en draag een speciaal polsbandje. Zorg dat je genoeg bier drinkt en knoflook eet. Muggen vinden je bloed dan vies.’Geen van die adviezen werkt, gooit muggendeskundige Bart Knols roet in het eten. Hij promoveerde aan Wageningen University en bestrijdt met zijn bedrijf In2Care ziektes die muggen verspreiden, zoals malaria en dengue. ‘Over muggen bestaan veel praatjes. Er zijn weinig middelen waarvan we zeker weten dat ze werken.’

Muggen komen af op lichaamsgeuren

‘Muggen komen af op lichaamsgeuren’, zegt Knols. ‘Door je huid en via je adem geef je honderden chemische verbindingen af. Sommige daarvan ruiken aantrekkelijk voor muggen.’ Vliegen ze een blokje om als ze knoflook of bier ruiken? Je lichaamsgeur wordt mede bepaald door wat je eet, maar hoe dat precies werkt is ingewikkeld. Wetenschappers weten er nog weinig van.Van knoflook en bier is bekend dat ze níét werken. ‘Met knoflook houd je andere mensen op een afstand, maar geen muggen’, zegt Knols. ‘En bier helpt ook niet. Uit Afrikaans onderzoek bleek dat bier de kans op muggenbeten vergrootte. Het ging dan weliswaar om West-Afrikaans bier en om een lokale muggensoort, maar verwacht niet minder muggenbulten na bierconsumptie.’

Nee, citronellakaarsen jagen muggen niet weg

En als je een muggenstekker met citronellageur gebruikt, schrikt dat dan wel muggen af? Nou nee. Zo’n stekker doet hetzelfde als een citronellakaars, maar dan op stroom. Aan allebei heb je niets, zegt Knols. De fruitgeur vervliegt zo snel, dat een mug er een meter verderop geen last van heeft. Werken polsbandjes met antimuggengeuren dan wel? Knols: ‘Nee. Misschien beschermen ze een paar centimeter op je pols. De rest van je lichaam blijft onbeschermd.’ Je hebt ook nog de antimuggenstekkers met irritante geluiden. En er bestaan apps die hetzelfde doen: ze maken een geluid dat zo hoog is dat mensen het niet kunnen horen. Daardoor zouden muggen niet willen toehappen. ‘Het is totale onzin’, zegt Knols. ‘Er is nog nooit aangetoond dat muggen worden afgeschrikt door welke geluidsfrequentie dan ook.’ En een felle lamp dan? Helaas: licht trekt wel vliegen aan, maar geen muggen. Knols: ‘Die laten zich niet leiden door licht.’

Pak de waterbron aan om muggen te voorkomen

Er zijn vier maatregelen die werken tegen muggen: waterbronnen aanpakken, horren voor de ramen plaatsen, een klamboe gebruiken en muggenspray opspuiten. ‘Muggen vliegen doorgaans niet ver en hun larven drijven in stilstaand water’, zegt Knols. Het is daarom effectief om regenwater uit bijvoorbeeld kruiwagens en plantenbakken te gooien. Een klamboe beschermt tegen muggen als je ligt te slapen. Dat komt mooi uit, want de meeste soorten zijn vooral ’s nachts actief.

Smeren en spuiten is een laatste redmiddel

Antimuggenspray is volgens deskundige Knols een laatste redmiddel. Deet is wereldwijd het populairstevmiddel. Citriodiol is gemaakt op basis van eucalyptusolie en is ook geschikt voor kleine kinderen. Andere werkzame middelen zijn Picaridin en IR3535. Smeer het op alle zichtbare huid. ‘Veel mensen rennen meteen naar de apotheek als ze last krijgen van muggen’, zegt Knols. ‘Maar het is effectiever om het andersom aan te pakken: eerst de broedplaatsen weg, dan de muggen buiten houden en pas als laatste spuiten en smeren.'

Waarom zijn muggen vooral ’s nachts actief?

Waarom zoemen muggen 's nachts rond je hoofd, juist als je lekker wilt slapen?

Vooral in de nacht moet je uitkijken om geprikt te worden door een mug. Muggen zijn gevoelig voor uitdroging en kunnen niet zo goed tegen droge lucht. Muggen zijn vooral 's nachts actief omdat de lucht dan vochtiger is. Toch heb je overdag geen steekvrij-garantie. Sommige muggensoorten zijn juist overdag actief. En alleen in Nederland komen al ruim duizend muggensoorten voor, dus ook overdag vliegen er nog genoeg rond.

Alleen de vrouwtjesmuggen steken

Gelukkig is het overgrote deel van de muggen vreedzaam. Slechts dertig muggensoorten steken ook. Vrouwtjesmuggen doen dat om bloed te verzamelen. Daar zitten voedingstoffen in voor het leggen van eitjes. Nou ja, eigenlijk bijten ze: ze hebben geen angel, maar maken een gaatje met hun snuit.  In Nederland is bijvoorbeeld de knut overdag actief. Ondanks zijn kneuterige naam en formaat kan dit mugje gemeen steken. Hij leeft in moerasachtige en andere waterrijke gebieden overal in Europa. Daar is het ook overdag vochtig genoeg. Als je overdag niet gestoken wilt worden, moet je die plekken dus uit de weg gaan (of een klamboe ophangen).

Tijgermug in Nederland

In tropische gebieden is het ook vaak overdag vochtig. Daar komen ook muggensoorten voor die vooral overdag actief zijn. Een bekend voorbeeld uit de tropen is de tijgermug, die de ziekte knokkelkoorts verspreidt. Door het veranderende klimaat is deze mug ook al in België actief en gesignaleerd in Nederland. Op die manier wordt het steeds meer oppassen overdag. Al is het risico klein dat de tijgermug bij ons ook gevaarlijke ziekten zal overbrengen.

Hoe vaak bijt een mug?

Normaal gesproken heeft een mug aan één beet genoeg, weet muggendeskundige Bart Knols. Tenminste, zolang je haar niet stoort tijdens de maaltijd. En hoe weet de mug jou te vinden? Op hun antennen en monddelen hebben muggen receptoren waarmee ze deze luchtjes van veraf kunnen ‘ruiken’. Dan gaat het om specifieke lichaamsgeurtjes zoals zweet. Muggen reageren ook op de kooldioxide uit je adem.

Heeft een mug na een steek per nacht zijn buik vol?

Als je een mug te snel wegjaagt, komt ze terug om verder te eten.

Normaal gesproken heeft een mug genoeg aan één keer prikken. Maar stoor je haar tijdens de maaltijd, dan zal ze terugkomen totdat haar buik vol zit. Dat mailt muggendeskundige Bart Knols van de Nijmeegse Radboud Universiteit.

Waarom bijten muggen?

Je kunt je lot dus maar beter accepteren als een mug prikt. Want als je je omdraait in je slaap, jaag je haar misschien weg en komt ze terug om nog eens te steken. Of eigenlijk: om je te bijten. Muggen hebben geen angel, maar bijten in je huid om bloed te zuigen. Dat bloed hebben de vrouwtjes nodig om zich voort te planten. Er zitten eiwitten in die nodig zijn voor de ontwikkeling van hun eitjes.

Vrouwtjes prikken (en zoemen)

Vrouwtjes bijten dus alleen als ze zich willen voortplanten. Helaas, muggen zijn net vliegende konijnen: ze kunnen elke drie dagen kindertjes maken. Voor mannetjesmuggen hoef je niet bang te zijn. Hoe je die herkent? Vrouwtjes zoemen, mannetjes vliegen geluidloos.

Allergische reactie jeukt

Normaal gesproken stolt je bloed zodra het naar buiten stroomt. Om ongestoord van jouw bloedsmoothie te genieten, laten muggen antistolmiddel achter in je bloed. Het bloed blijft daardoor langer vloeibaar, maar dat antistolmiddel zorgt wel voor een allergische reactie. Jeuk!

Malariamug steekt vaker

Muggen die geïnfecteerd zijn met malaria steken vaker. De malariaparasiet past een trucje toe om zichzelf in meerdere mensen te nestelen. Hij zorgt dat in de speekselklieren van de mug minder van het enzym beschikbaar is dat het stollen van bloed tegengaat. Daardoor is het voor de mug moeilijker om bloed op te zuigen. Ze moet dus meerdere keren bijten. Zo zorgt de parasiet ervoor dat meerdere mensen in de slaapkamer met malaria besmet raken. Gelukkig komt malaria in Nederland niet voor.

Wie worden vaker geprikt?

Niet iedereen is even vaak het slachtoffer van de mug. Wie lopen het meeste risico?

• Sporters: intensief bewegen zorgt ervoor dat de signalen die muggen gebruiken om je op te sporen intenser worden. Dat zijn warmte, beweging, kooldioxide in je adem en het melkzuur dat je uitscheidt.
• Mannen worden vaker door muggen gebeten dan vrouwen. Zwangere vrouwen zijn juist nog vaker slachtoffer.    
• Muggen worden eerder aangetrokken door donkere kleding dan door lichte. En ja, ze kunnen dwars door dunne kleding heen steken.