Het aantal mensen met slaapproblemen is gestegen sinds de coronacrisis

In coronatijd heeft niet acht maar 29 procent van de mensen last van slapeloosheidsklachten, ontdekte Olivier Mairesse van de Vrije Universiteit Brussel. Dat komt met name door de maatregelen. Plus: hoe word je een betere slaper?

Normaal gesproken slaapt zo’n zeven of acht procent van de mensen slecht. Tijdens de eerste lockdown, vanaf maart 2020, steeg dat naar negentien procent en in de tweede lockdown had ongeveer 29 procent van de mensen slaapproblemen. ‘Onze verklaring daarvoor is de duur van de situatie’, zegt Olivier Mairesse. Hij is docent neurowetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel en somnoloog aan het Brugmann Ziekenhuis. Naarmate de pandemie langer duurt, slapen meer mensen slecht. Maar hoe komt dat?

Slaapproblemen komen in drie smaken

Wanneer spreek je van slechte slaap? Daar zijn meetmethoden voor, legt Mairesse uit. ‘Maar eerst en vooral gaat het om ontevredenheid over de slaap, met weerslag op het functioneren overdag.’ Grofweg kun je onderscheid maken in inslaapproblemen, doorslaapproblemen en het probleem dat je al wakker bent lang voordat de wekker gaat. En dat dan meerdere nachten per week waardoor je overdag in de problemen komt, gedurende meerdere maanden.

‘Bij inslaapproblemen lig je meer dan een half uur wakker voordat je in slaap valt.’ Doorslaapproblemen komen in twee vormen: je bent midden in de nacht meer dan een half uur wakker of wordt drie keer of vaker wakker waarna je moeilijk weer inslaapt. Bij de laatste problematische slaapvorm ontwaak je meer dan een half uur voor de geplande tijd. ‘Vaak komen die problemen samen voor.’

We slapen slecht door de maatregelen tegen het virus

Hoe houdt de pandemie ons wakker? Vermoedelijk zijn het vooral de maatregelen om het virus in te dammen die gepaard gaan met slapeloosheidsklachten. Vermoedelijk, benadrukt Mairesse, want aan de hand van de afgenomen enquêtes is niet vast te stellen wat precies de veroorzaker is. ‘In het algemeen zijn angst, stress en depressieve gevoelens voorspellers van slaapklachten.’

Zorgen om het virus zelf dragen maar deels bij aan slapeloosheidsklachten. Dat je besmet raakt of misschien ben je bang dat iemand in de familie ziek wordt. En daar lig je over te piekeren. Meer dan dat hebben mensen waarschijnlijk last van stress op het werk of op school en van neerslachtigheid omdat het normale leven lam ligt. De enquête uit de tweede lockdown laat volgens Mairesse zien dat voornamelijk die stress en de depressieve gevoelens door de maatregelen verband houden met slaapproblemen.

Thuiswerken geeft zorgen

We kunnen toch juist heerlijk uitslapen met dat thuiswerken? ‘Dat is een verbetering voor een aantal mensen’, zegt Mairesse, ‘maar niet voor de meerderheid.’ Thuiswerkers gaan globaal gezien later slapen en staan later op. ‘Maar ze slapen niet langer. En thuiswerken kan andere vormen van stress met zich meebrengen.’ Kinderen gaan niet naar school maar blijven thuis en het verschil tussen werk en vrije tijd vervaagt. Mairesse: ‘De mails blijven maar komen. Zelf zit ik ook regelmatig door te werken tot elf uur ‘s avonds.’

Lockdown twee was in de herfst. Komt de stijging niet gewoon door het seizoen? ‘Tijdens de eerste lockdown was het inderdaad ongelooflijk lekker weer’, herinnert Mairesse zich. ‘We verwachtten wel een licht seizoenseffect.’ Maar dat verklaart niet de grote toename. We zitten veel binnen en zijn weinig in beweging want sporten gaat niet door. Dat is niet gunstig voor je slaap. We bouwen gedurende de dag weinig slaap op.

Als je vertrouwen hebt, zijn slaapproblemen te behandelen

En Mairesse zelf, ligt hij wakker van de stijging? ‘Ja en nee.’ Hij heeft in ieder geval meer werk te doen. ‘We merken dat we patiënten krijgen die normaal goed slapen, maar nu niet.’ Het goede nieuws is dat er prima behandelingen zijn. Mairesse gebruikt gedragstherapie die effectief is zonder geneesmiddelen. ‘Maar in het ziekenhuis zien we onder onze patiënten ook de antiwetenschapsbeweging. Dat baart me zorgen. Voor de behandeling is vertrouwen belangrijk maar juist het wantrouwen neemt toe.’

‘Vooral de jongeren baren me zorgen’, voegt Mairesse toe. ‘Jongeren van vijftien, zestien jaar hebben een grotere kans op defaseren.’ Hun ritme schuift makkelijk op naar steeds later gaan slapen en tot diep in de dag in bed blijven liggen. En dat is niet altijd eenvoudig terug te schuiven. ‘Ze leven op hun kamer achter hun scherm en de regelmaat die ze nodig hebben valt weg.’ School is bij jongeren met slapeloosheidsklachten een belangrijk aanknopingspunt om een ritme omheen te bouwen. Met onderwijs op afstand wordt dat lastig voor de behandelaars. ‘Ik vrees dat dit een impact gaat hebben op hun schoolprestaties.’

Blijf langer op, dan slaap je sneller

Wat kun je zelf doen aan je slaapproblemen? ‘Zo weinig mogelijk tijd wakker in bed liggen’, tipt Mairesse. Niet liggen lezen, geen film vanaf je hoofdkussen, geen huiswerk maken op bed want ligtijd knaagt aan slaaptijd.

‘Je moet pas naar bed gaan als je voldoende slaperig bent.’ Moet je niet juist extra vroeg gaan omdat je gisteren ook al slecht sliep? ‘Het is net als met naar de wc gaan. Daar ga je ook niet zomaar op zitten wachten tot er wat komt. Je gaat pas als je moet.’

Ook ’s ochtends is er winst te behalen. Regelmaat is belangrijk en regelmaat pak je in de ochtend. Op tijd eruit dus. ‘En dan is het aftellen’, legt Mairesse uit. ‘Verwacht je op te staan om acht uur en heb je acht uur slaap nodig? Dan moet je niet voor twaalf uur naar bed gaan.’ Slaap lekker.