Hebben Nederlanders steeds vaker last van een burn-out?
Het lijkt wel of heel Nederland vermoeid en overbelast is. Heerst er een burn-out-epidemie?
Als je sommige berichten moet geloven, is burn-out een plaag aan het worden in Nederland. ‘Zorgen om burn-out-epidemie’, kopte de Telegraaf in 2018. ‘Burn-out? Tsja, het heerst’, schreef het AD.’ Ook de titels van de nieuwste burn-outboeken liegen er niet om. Wat te denken van: ‘Burn-out begint in de kleuterklas.’ Of: ‘Vier kinderen, drie mannen, twee carrières en één burn-out.’ Argh! Gaan we ten onder aan burn-out?
Een burn-out is niet hetzelfde als burn-outklachten
‘Nee’, zegt psycholoog Wilmar Schaufeli. Hij deed aan de Universiteiten van Utrecht en Leuven in totaal 35 jaar onderzoek naar burn-out en stress. Het belangrijkste om te onthouden, zegt hij, is dat een burn-out niet hetzelfde is als het hebben van burn-outklachten.
Schaufeli: ‘Denk aan een verkoudheid: als je verkoudheidsklachten hebt, heb je nog geen longontsteking. Dus als je burn-outklachten hebt, dan betekent het dat je erg moe bent. Het wil alleen niet zeggen dat je thuis op de bank zit en maandenlang veroordeeld bent tot een niet-werkend bestaan.’
Wat het lastig maakt: de cijfers over burn-out en burn-outklachten lopen in boeken, artikelen en op tv voortdurend door elkaar heen.
Cijfers over burn-outklachten...
Betrouwbare getallen zijn onder meer te vinden in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden, die elk jaar door TNO en het CBS gepubliceerd wordt. In 2018 had zo'n 17 procent van alle werkende Nederlanders last van burn-outklachten, dat wil zeggen vermoeidheid. In 2007 was dat percentage nog 11 procent. 263.000 Nederlanders kregen verder in 2018 van de huisarts de diagnose ‘overspanning’- een term die ook wel bij burn-out gebruikt wordt (om de zaak nog verder te compliceren). Het aantal meldingen van burn-out door bedrijfsartsen is sinds 2008 ongeveer verdubbeld.
We gaan niet ten onder aan burn-out
De cijfers laten dus over het algemeen een stijging zien, zowel in burn-outklachten als in burn-out, zegt Schaufeli, maar het is van belang om die cijfers in perspectief te zien. Er zijn in Nederland grofweg 800.000 mensen arbeidsongeschikt, zo’n veertig procent vanwege psychische klachten, waaronder burn-out.
‘Dat lijkt veel’, zegt Schaufeli, ‘maar we hebben een beroepsbevolking van bijna negen miljoen mensen. Ernstige burn-out komt dus maar bij een paar procent van de beroepsbevolking voor. Er is zeker iets aan de hand, en deze stijging is wel iets om aandacht aan te besteden. Maar roepen dat we ten onder gaan aan burn-out, dat klopt niet.’
Aandacht voor burn-out heeft versterkend effect
Onze aandacht voor een burn-out-epidemie heeft misschien ook een zichzelf versterkend effect. Weet je het nog? Vijftien jaar geleden had iedereen RSI: Repetitive Strain Injury, oftewel een muisarm. De een na de ander viel uit, de kranten stonden er vol mee. Iets vergelijkbaars zou nu ook aan de hand kunnen zijn.
Schaufeli: ‘Mensen met wie het niet goed gaat, die ontevreden zijn op hun werk en die zich gestrest voelen, hebben nerveuze klachten. Ze horen een label en plakken dat op. Daarmee is niet gezegd dat ze nergens last van hebben, maar de vraag is wel of het een burn-out is.’
Meeste burn-outklachten gaan over
De meeste burn-outklachten gaan namelijk vanzelf over, zoals niet iedere verkoudheid een longontsteking wordt, zegt Schaufeli. ‘Dat noem je ‘spontaan herstel’. Spontaan is misschien niet het goede woord, want de meeste mensen ondernemen actie als ze last hebben van burn-outklachten.
Ze gaan meer sporten, nemen rust, of zoeken een coach. Op die manier voorkomen ze dat hun klachten ernstiger worden en tot een burn-out leiden. Schaufeli: ‘Zelfs als mensen niets doen, kunnen burn-outklachten vanzelf overgaan.’
Een burn-out bestaat wel
Voordat we nu denken dat burn-out ingebeeld is: burn-out bestaat wel degelijk, benadrukt Schaufeli. Het is een verzameling klachten, een syndroom, zo je wilt. De kern van een burn-out is vermoeidheid. ‘Mensen zijn zo ongelooflijk moe dat ze ’s morgens al moe opstaan. Mensen krijgen een aversie tegen werk. Ze zijn ook vaak cynisch, niet meer betrokken of enthousiast, hoewel ze dat eerder misschien wel waren.’
Door die uitputting raken aandacht en concentratie verstoord, vult hij aan: ‘Mensen lezen bijvoorbeeld een artikel in de krant en denken dan: ‘Waar ging het over?’ En ze kunnen hun emoties niet meer reguleren.’ Denk aan plotselinge agressie of huilbuien.
Nederland heeft relatief weinig burn-out
Dan is er natuurlijk de vraag: heeft Nederland meer of minder burn-out dan in andere landen? Dat is moeilijk te onderzoeken, zegt Schaufeli, omdat burn-out in verschillende landen anders wordt bepaald. Vorig jaar onderzocht hij het toch. Uit zijn onderzoek bleek dat Nederland eigenlijk heel goed scoort, vergeleken met andere landen.
Gemiddeld tien procent van de Europese werknemers voelt zich aan het einde van de werkdag geregeld uitgeput. In Nederland is dat percentage beduidend lager: 6,4 procent, vergelijkbaar met Denemarken. Finland scoort het best, met 4,3 procent. Slovenië, sinds 2004 lid van de EU, scoort slecht (20,6 procent). In Turkije, natuurlijk geen lid van de EU, maar wel dichtbij Europa, zijn ook veel werknemers uitgeput: maar liefst 25 procent.
Nederland scoort ook goed op andere ranglijsten
Onze relatief lage score in de Europese vergelijking over burn-outklachten strookt met allerlei andere ranglijsten, zegt Schaufeli. Denk aan het ‘World Happiness Report’ van de Verenigde Naties: ‘Daarin staat Nederland al jaren bovenaan als het gelukkigste land ter wereld, samen met Canada.’
Ook in andere internationale onderzoeken, bijvoorbeeld naar bevlogenheid of geluk, staat Nederland steevast in de top tien, meestal in de top vijf. Toch denken we in Nederland dat we ten onder dreigen te gaan aan burn-out. Hoe kan dat? Misschien heeft ons idee over burn-out juist te maken met onze welvaart en onze goed ingerichte samenleving, zegt Schaufeli.
‘Nederland is rijk, er is weinig corruptie, een sterke democratie, er is veel gelijkheid tussen man en vrouw. Eigenlijk zit onze maatschappij in vergelijking met andere goed in elkaar. Juist omdat het zo goed gaat, vallen dingen op die minder goed gaan.’
We zullen met stress moeten leren leven
Volgens Schaufeli moeten we met een burn-out leren leven. Want een dynamische wereld betekent nu eenmaal een aanslag op onze energie. Maar, denkt de psycholoog, met gezamenlijke inspanningen kunnen we het probleem wel beheersen.
Op persoonlijk niveau bijvoorbeeld door je grenzen aan te geven, en op bedrijfsniveau door te zorgen voor een goed sociaal klimaat. Schaufeli: 'Om op die verkoudheid terug te komen: dat virus kunnen we ook niet uitbannen. Maar we kunnen wel zakdoeken uitdelen.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten