Waarom viert niet iedereen Sint-Maarten?

In de ene straat barst het op 11 november van de kinderen met lampionnen, een wijk verderop heerst doodse stilte. Waarom is het Sint-Maartenfeest niet overal even populair?

Eén ding is zeker: echt populair is het Sint-Maartenfeest niet. Het Jeugdjournaal zocht in 2019

 uit hoeveel Nederlandse kinderen het nu eigenlijk vieren. Dat waren er maar drie op de tien. Het grootste deel van de kinderen dat niet meedeed, gaf als reden dat niemand anders in hun buurt het feest viert. Hoe komt dat eigenlijk? Waarom is Sint-Maarten zoveel kleinschaliger dan bijvoorbeeld Sinterklaas?

Sint-Maarten is nooit een nationaal feest geweest

Een deel van de verklaring ligt in de oorsprong van het feest, meent Peter Jan                                               Margry. Hij is onderzoeker Europese Etnologie bij het Meertens Instituut. Sint-Maarten was                           bij leven een Hongaars-Romeinse ridder die beschouwd wordt als de grondlegger van het katholicisme. En daar had niet iedereen iets mee in het lange tijd zeer verzuilde Nederland. ‘Een protestant vierde vroeger geen feest waarbij een katholieke heilige centraal stond’, aldus Margry.

Maar wacht even: Sinterklaas is ook een katholieke heilige. Waarom is het hem wel gelukt om de verzuiling te ontstijgen? ‘Sinterklaas werd tot voor kort min of meer door de hele samenleving gedragen. De nadruk op het katholicisme is bij dat feest gaandeweg verdwenen’, vertelt Margry. ‘In plaats daarvan is het feest zich gaan profileren als gezinsfeest. Sint-Maarten heeft zo’n functie nooit gehad. Dat is altijd een specifiek katholiek feest geweest en gebleven.’

De kinderopvang zorgde voor een comeback

In de loop van de twintigste eeuw kwamen volksfeesten als Sint-Maarten steeds meer in de verdrukking, merkt Margry op. ‘Kerst en Sinterklaas werden belangrijker, en lokale feesten stierven langzaam uit.’ Dat Sint-Maarten een comeback maakte, komt volgens Margry door de opkomst van de kinderopvang in de jaren tachtig. ‘Dat lijkt misschien een vreemde observatie, maar het is echt zo’, aldus de onderzoeker. ‘Begeleiders zijn vaak op zoek naar manieren om de kinderen te vermaken.’ En dus lieten ze hen lampionnetjes in elkaar knutselen, waarmee ze op 11 november langs de deuren konden.

Naast de kinderopvang is er nog een reden dat Sint-Maarten hier en daar blijft opduiken: lokale initiatieven. ‘Je hebt op verschillende plekken in Nederland mensen die aandacht willen geven aan oude tradities. Bijvoorbeeld buurtgroepen die samen met scholen tochten gaan organiseren in de wijk’, vertelt Margry. En die vind je allang niet alleen meer alleen in de van oudsher katholieke streken. ‘Vandaar dat je in de ene wijk wel optochten ziet, en in andere niet.’

Halloween neemt Sint-Maarten over

Gaat Sint-Maarten ondanks deze initiatieven ooit uitsterven? Margry zou het niet verbazen. ‘Het wordt steeds lastiger om zomaar ergens aan te bellen. Vroeger was dat veel vanzelfsprekender. We vertrouwen elkaar minder dan vroeger, en door de digitalisering is fysiek contact steeds minder gewoon geworden.’Daarnaast heeft Sint-Maarten concurrentie gekregen van een ander feest waarbij kinderen langs de deuren gaan om snoepjes op te halen: Halloween. ‘Dat vinden kinderen toch spannender dan Sint-Maarten. En veel mensen vinden het overdreven om twee keer kort op elkaar snoep in huis te halen voor aanbellende kinderen.’ 

Toch kan ook Halloween, dat van oorsprong gevierd wordt in de Engelstalige landen, maar moeilijk voet aan Nederlandse grond krijgen. Het feest kampt met hetzelfde probleem als Sint-Maarten, denkt Margry: we vertrouwen het niet meer zo. ‘Helemaal omdat mensen zich verkleden en enge maskers op hebben. Daarvoor doe je niet graag de deur open.’