Is het coronavirus gevaarlijk voor zwangere vrouwen? (en nog meer vragen en antwoorden)

Het nieuwe coronavirus verspreidt zich snel over de wereld. Limburg werd bezocht door een Duitser die later de ziekte COVID-19 kreeg. We beantwoorden een paar prangende vragen over dit nieuwe virus.

Eerst even wat termen, om misverstanden te voorkomen. De ziekte die het coronavirus veroorzaakt, heet COVID-19. Het virus dat daar verantwoordelijk voor is, kreeg de naam SARS-CoV-2. Wellicht kun je je de uitbraak van SARS in 2002 nog herinneren. Dat virus heette SARS-CoV-1. De ziekteverwekkers lijken in grote lijnen op elkaar, maar van SARS-CoV-2 zijn nog niet alle gevolgen in kaart gebracht.

Oké. Nu de vragen en antwoorden (voor zover die gegeven kunnen worden).

1. Kun je het coronavirus overdragen op je baby als je zwanger bent?

Het idee dat er een gevaarlijk virus rondwaart als je zwanger bent, is niet prettig. Sommige zwangere vrouwen vragen zich dan ook af of ze zich zorgen moeten maken over COVID-19.

In het medische vakblad The Lancet verscheen een kleinschalige studie over negen zwangere vrouwen met COVID-19. Ook het vruchtwater, de melk in hun borsten en het bloed in de navelstreng werden getest. De belangrijkste voorlopige conclusie is dat het erop lijkt dat het virus niet in de buik al overdraagbaar is (dat noem je verticale transmissie).

Wel is het als zwangere vrouw aan te raden om extra alert te zijn als je je niet goed voelt en je bij de huisarts te melden als je koorts hebt. SARS-virussen kunnen namelijk vervelende gevolgen hebben, zoals nierfalen, vroeggeboorte, miskramen en een verminderde groei van de baby in de baarmoeder. Klein lichtpuntje: de weinige en kleinschalige studies naar zwangere vrouwen met COVID-19 doen vermoeden dat dit virus minder complicaties met zich meebrengt dan zijn voorgangers.

2. Wat is het risico van het virus voor pasgeboren baby's?

Ondanks dit relatief positieve nieuws, zijn de onderzoekers voorzichtig met hun conclusies, want er is nog veel onduidelijk. Dat SARS-CoV-2 (waarschijnlijk) niet overdraagbaar is in de buik en minder gevaarlijk is voor zwangeren en foetussen, wil niet zeggen dat pasgeboren baby's niet ziek kunnen worden. De ziekte is namelijk overdraagbaar door lichamelijk contact. En moeders hebben wel eens de neiging om hun pasgeboren baby te knuffelen.

Tot nu toe is de ziekte bij twee pasgeboren baby's vastgesteld. Een baby kreeg de diagnose zeventien dagen na de geboorte, de ander 36 uur na de geboorte. Van de eerste is bevestigd dat de baby lichamelijk contact heeft gehad met zijn besmette moeder en oma. Van de ander is de oorzaak onduidelijk, omdat lichamelijk contact niet kon worden uitgesloten. Maar voor een verticale transmissie is eveneens geen bewijs gevonden.

3. Kan het coronavirus worden overgedragen door muggen?

Volgens het RIVM is het vrijwel zeker dat muggen SARS-CoV-2 niet kunnen overdragen. Coronavirussen worden verspreid via druppeltjes bij hoesten en niezen. Die druppels kunnen in de ogen, mond en neus van een ander terechtkomen.

Ook verspreidt het virus zich via oppervlakken die recent zijn aangeraakt door iemand met het virus. Als iemand in zijn hand niest en daarna een deurknop vastpakt, zit het virus op de deurknop. Pakt daarna een ander die deurknop vast, kan hij of zij het virus oplopen als hij met zijn hand in zijn mond zit bijvoorbeeld. (Daarom de tip: nies niet in je hand, maar in je elleboog.)

4. Hoe lang overleeft het virus buiten het lichaam?

Wil je het virus overdragen via oppervlakken, dan moet het virus wel kunnen overleven buiten het lichaam. Hoe lang het nieuwe coronavirus dat kan, is nog niet duidelijk.

Duitse onderzoekers aan Universität Greifswald en Ruhr-Universität Bochum analyseerden 22 studies over de voorgangers van SARS-CoV-2, namelijk de virussen die verantwoordelijk waren voor de uitbraken van SARS in 2002, en MERS in 2012. Die virussen overleefden volgens de onderzoekers maximaal negen dagen op oppervlakken als metaal, glas of plastic.

Of het nieuwe virus ook negen dagen buiten het lichaam overleeft, weten de onderzoekers niet. Maar als SARS-CoV-2 hierin lijkt op zijn 'neefjes', is het een goed idee om extra alert te zijn op handen wassen na het hoesten om eventuele besmetting te voorkomen.

5. Ben je immuun voor het virus nadat je ervan bent hersteld?

Volgens experts ligt het sterftecijfer van mensen die besmet raken op zo'n 2 procent. Het overgrote merendeel overleeft de ziekte dus. Zijn zij immuun nadat ze hersteld zijn?

Goed nieuws. Mocht je het virus oplopen en het overleven, dan kun je het daarna nooit meer krijgen. Volgens het RIVM herkent je afweersysteem het virus, en zal het direct reageren als je er nog een keer mee in aanraking komen. Met andere woorden: dan ben je immuun geworden. Je kunt het virus dan ook niet meer overdragen op anderen.

6. Heeft het weer invloed op het virus?

Het zou natuurlijk mooi zijn als het nieuwe coronavirus langzaam uitsterft als de temperaturen oplopen. Maar of dat ook gaat gebeuren?

De reden dat veel virussen, bijvoorbeeld het influenzavirus, meer slachtoffers maken in de winter, komt onder andere omdat we dan met elkaar op een kluitje zitten. Dat geeft het virus meer kans om zich te verspreiden. Maar volgens Centers for Disease Control and Prevention (VS) is het niet duidelijk of het warme weer ook een stop zet op SARS-CoV-2. Daarvoor weten we er simpelweg te weinig over. Wat we wel weten, is dat MERS (ook een SARS-virus) nog steeds af en toe opduikt. Dat virus lijkt dus niet zo te malen om temperatuur.

Het effect van de zon is waarschijnlijk niet zo groot

Wel blijkt uit studies dat ultraviolet licht erg slecht is voor van virussen die op oppervlaktes zijn achtergebleven (denk aan die deurknop). Nu geldt dat natuurlijk alleen voor buitenoppervlaktes, in je kelder schijnt de zon niet. En aangezien je met uv-licht geen besmettingen voorkomt die het gevolg zijn van hoestende en proestende mensen, zal het effect van de zon hoogstwaarschijnlijk niet zo groot zijn.