Kunukuhuis

Een kunukuhuis, ook bekend als ‘kas di kunuku’ in het Papiaments, verwijst naar een voormalige slavenwoning op de Benedenwindse Eilanden Curaçao, Aruba en Bonaire.

Het woord “kunuku” betekent zowel ‘plantage’ als ‘platteland’. Na de Nederlandse verovering van deze eilanden legde de West-Indische Compagnie uitgebreide plantages aan voor de handel met Europa. Voor het werk op deze plantages werden slaven uit Afrika gehaald. Zij bouwden woningen op het plantageterrein in de stijl die ze uit West-Afrika kenden. Deze woningen hadden wanden gemaakt van lokale materialen zoals hout, koraalsteen, kalksteen of leem, vermengd met koeienmest en gevlochten takken. De daken waren gemaakt van mais- of rietstengels. In het Papiaments zijn er specifieke termen voor deze materialen, zoals “kas di yerba” voor een “strohut”, “kas di torto” voor een “lemen hut” en “kas di pal’i maishi” voor een “hut van maisstengels”.

Toen de slavernij op 1 juli 1863 werd afgeschaft, kregen voormalige slaven kleine stukjes grond toegewezen waarop ze hun eigen voedsel konden verbouwen. In het begin van de 20e eeuw werd de olieraffinaderij (de Isla) opgericht, waardoor de voormalige plantagewerkers arbeiders werden in de raffinaderij. Tijdens deze periode evolueerden de huisjes en werden materialen zoals geplette olieblikken, steen, gegolfd plaatijzer en dakpannen gebruikt voor de wanden en daken. Deze gemoderniseerde huisjes kregen de naam “kas krioyo”.

Naast kunukuhuizen werden er ook huizen gebouwd van hout dat als verpakking was gebruikt voor goederen die over zee werden vervoerd. Deze houten huizen staan bekend als “plankenwoningen” of “kas di tabla” in het Papiaments.

Een interessante ontwikkeling in de periode na de Tweede Wereldoorlog was de introductie van huizen die volgens het kunukuconcept werden gebouwd, maar met een binnenshuis keuken en een veranda. Deze modernere huizen werden opgetrokken met materialen zoals steen en dakpannen.