Alles over pijnstillers

Kiespijn, buikpijn, hoofdpijn; een gemiddeld mens lijdt wat af in het genre huis-tuin-en-keuken-klachten. Gelukkig zijn er heel veel pillen waarmee je de symptomen kunt bestrijden. Maar wat neem je en wat slik je dan eigenlijk? 

Wat is pijn?

Loopt je lichaam schade op – bijvoorbeeld door een ontsteking, wond, kneuzing of overbelasting – dan maakt het chemische stoffen aan. De uiteinden van de zenuwen (nociceptoren) reageren daarop en zenden elektrische signalen naar de hersenen: pijn! Beschadigde cellen maken ook het hormoon prostaglandine aan: het verergert de pijnsensatie, verergert ontstekingsreacties en veroorzaakt koorts.

Hoe werkt een pijnstiller?

Pijnstillers als acetylsalicylzuur (Aspirine), ibuprofen, naproxen en diclofenac (alle zogenaamde NSAID’s) remmen de aanmaak van het hormoon prostaglandine, waardoor pijn, koorts en ontsteking afnemen. Van paracetamol is de werking gek genoeg niet precies bekend. 

Wanneer slik je ‘m?

Weet je dat je pijn zult krijgen, bijvoorbeeld na een medische ingreep of behandeling bij de tandarts? Of voel je een hoofdpijn opkomen? Als je van plan bent pijnstillers te slikken, heeft het zin om niet te wachten tot de pijn volledig tot wasdom is gekomen. Slik je de pijnstiller op tijd, dan werkt het middel voor je een pijnpiek bereikt. Kijk altijd eerst of je de oorzaak van de pijn kunt aanpakken. Een beginnende hoofdpijn kan soms overgaan door te te ontspannen of goed te slapen. Bij rugpijn kan het helpen om bijvoorbeeld wat te fietsen of te wandelen.

Wat zit erin?

Bij pijnstillers kun je twee namen onder­scheiden: de naam van de werkzame stof (zoals paracetamol, ibuprofen, naproxen, diclofenac en acetylsalicylzuur) en de naam van het merk, bijvoorbeeld Advil, Neurofen, Saridon, Panadol enzovoorts. Kijk op de bijsluiter of vraag aan de drogist welke stof er zit in een bepaald merk. Meestal dragen de – goedkopere – huismerken alleen de naam van werkzame stof. 

Eerste keus bij pijn: paracetamol

• De veiligste (met de minste bijwerkingen) pijnstiller is paracetamol.
• Paracetamol vermindert lichte en matige pijn en verlaagt koorts, maar werkt niet ontstekingsremmend.
• Paracetamol geeft weinig maag- of darmbezwaren.
• Men denkt dat paracetamol in combinatie met coffeïne sneller en langer werkt, maar zeker is dat niet.
• Bij overdosering (ineens een grote hoeveelheid slikken, of over een langere periode de maximale dosis of meer) treedt leverschade op – soms meteen, soms een paar dagen na de overdosis.
• Een andere bijwerking is paracetamol-afhankelijke hoofdpijn. Je slikt paracetamol tegen (hoofd)pijn maar na verloop van tijd treedt hoofdpijn juist op als gevolg van de pijnstiller.
• U mag 3 tot 4 keer per dag 1 tot 2 pillen van 500 milligram paracetamol gebruiken. Doe dit zo kort mogelijk, bijvoorbeeld een paar dagen.

Tweede keus bij pijn: NSAID’s

• NSAID is de afkorting van non-steroidal anti-inflammatory drugs, het zijn ontstekingsremmers (onder andere ibuprofen, naproxen, diclofenac, propyfenazon, acetylsalicylzuur)
• Je gebruikt een NSAID (Non-Steroïdal Anti-Inflammatory Drug oftewel niet-steroïdaal ontstekingsremmend geneesmiddel) bij pijn die niet (voldoende) door paracetamol wordt bestreden.
• NSAID’s werken koortsverlagend en ontstekingsremmend, omdat ze een remmende werking hebben op het hormoon prostaglandine. Prostaglandines zijn nauw betrokken bij de vorming van maagslijmvlies en hebben zo een beschermende werking op de maagwand. Slik je dus een NSAID, dan wordt het maagslijmvlies steeds dunner en kan de maagwand geïrriteerd raken door het maagzuur.
• Sommige NSAID’s (zoals acetylsalicylzuur/Aspirine) hebben een bloedverdunnende werking – de stollingstijd van het bloed wordt erdoor verlengd. Deze middelen zijn extra belastend voor de maagwand, omdat beschadigingen door het maagzuur dan minder snel genezen.
• NSAID’s hebben effect op de nieren: ze verminderen de bloedaanvoer waardoor de nieren vocht en bloed gaan vasthouden. Mogelijk gevolg: een hogere bloeddruk.
• In de regel wordt bij acute, heftige pijn ibuprofen of diclofenac geadviseerd, en naoproxen bij menstruatiepijn, rugpijn en reumatische pijn. Het duurt even voordat naproxen werkt, maar het werkt wel langer door.
• Check de bijsluiter, óók om te checken of je – bij bepaalde aan­doeningen en medicijn-gebruik – überhaupt NSAID’s mag slikken.

Vraag bij veel pijn je huisarts om advies. Bijvoorbeeld hoe je paracetamol samen met een NSAID kunt gebruiken. Kun je bijna niets doen door de pijn? Dan kan de huisarts je soms een sterkere pijnstiller geven.

Maakt het merk nog uit?

Alle medicijnen die je zonder recept bij apotheek, drogist of supermarkt kunt halen moeten voldoen aan strenge eisen. Goedkope paracetamol van een huismerk is daarom net zo goed. Ook maakt het in principe niet uit waar je de medicijnen koopt. Het voordeel van de apotheek is dat daar meteen gecheckt wordt of de pijnstiller in jouw specifieke situatie geschikt is om te nemen.