De Antonov-225, het reuzenvliegtuig dat zijn tijd niet meehad

Vier Oekraïense tanks rolden de Antonov-225 in. Toestel, lading en brandstof wogen samen meer dan zeshonderd ton. Het qua startgewicht grootste vrachtvliegtuig ter wereld wist toch op te stijgen tot zo’n tienduizend meter hoogte en daar een snelheid van 763 kilometer per uur te bereiken. Het bewees dat de Antonov-225, die na de val van de Sovjet-Unie jarenlang op stal had gestaan, nog tot grootse prestaties in staat was. Onder normale omstandigheden had het vast de aandacht getrokken, maar de datum voor de vlucht hielp niet mee: op 11 september 2001 keek de wereld naar andere gebeurtenissen.

Het past bij het levensverhaal van de Antonov-225. Mriya werd die ook wel genoemd, oftewel: droom. Nachtmerrie was op veel momenten passender geweest. De eerste vlucht vond plaats toen het Oostblok begon te scheuren en de Sovjet Unie naar haar einde toe wankelde. Het einde kwam toen Rusland vorige week Oekraïne begon aan te vallen. Bij gevechten om het vliegveld Hostomel bij Kiev ging het krachtige, peperdure toestel in vlammen op.

Tijdperk van kolossale vliegtuigen

Een ongekend bakbeest

Het tijdperk van de kolossale vliegtuigen begon min of meer tijdens een ander conflict, de Tweede Wereldoorlog. De strijdende partijen van toen zagen de mogelijkheden die ze boden voor het snel verplaatsen van manschappen en materieel over grote afstanden.

Na 1945 gingen de ontwikkelingen door. De excentrieke Amerikaanse rijkaard Howard Hughes liet de wereld in 1947 kennismaken met de Hughes H-4 Hercules. Het watervliegtuig had een spanwijdte van bijna honderd meter. Gangbaarder werd de in 1970 geïntroduceerde, reusachtige Boeing 747.

Ondertussen waren twee deels ideologisch gedreven machtsblokken, Oost en West, verwikkeld geraakt in de Koude Oorlog. In die wedloop ging de Sovjet-Unie aanvankelijk voorop met de lancering van de Spoetnik en de eerste bemande ruimtevlucht. Daarna gingen de Verenigde Staten steeds vaker met de eer strijken: in 1969 zetten ze voor het eerst een mens op de maan en in 1981 lanceerden ze de eerste spaceshuttle, een ruimtevaarttuig dat na een missie gewoon weer op aarde kon landen.

Het Sovjet-antwoord volgde in 1988, de Boeran. En zoals het Amerikaanse ruimteveer op een 747 was te bevestigen, werd voor het ruimteveer van de Sovjets een speciaal vliegtuig ontwikkeld door de Antonov-fabrieken in Kiev. De 225, die voortborduurde op de Antonov-124, was een ongekend bakbeest: 84 meter lang, een spanwijdte van 88 meter en voorzien van 32 wielen die een opmerkelijk kleine draaicirkel en ook onverharde landingsbanen aan moesten kunnen.

Onderhoud en reparatie vereisten specifieke kennis. In de regel gingen op elke vlucht zo’n twintig technici mee. Ze hadden hun eigen verblijf, bedden en keuken in de staart van het reuzenvliegtuig. In 1989 was de Antonov-225 met de Boeran op zijn rug gemonteerd de bezienswaardigheid van de vliegshow op Le Bourget bij Parijs. Het bleek achteraf een soort zwanenzang. Door de politieke ontwikkelingen in de Sovjet-Unie vielen de meeste financiën weg. Het eerste toestel van dit type haalde daardoor niet eens de voor reguliere internationale vluchten vereiste papieren bij elkaar. Het tweede toestel werd nooit opgeleverd.

De enige Antonov-225 verdween voor jaren in een hangar. Pas rond de eeuwwisseling begonnen sommigen weer serieus brood te zien in het grote vliegtuig. Het werd afgestoft, opgelapt en enigszins bij de tijd gebracht.

De opzienbarende vlucht van 11 september 2001 kreeg niet de aandacht die vooraf was verwacht, maar de klanten kwamen wel. En waar het toestel opdoemde, dienden zich de vliegtuigspotters aan. De Antonov-225 voerde behalve commerciële vluchten ook humanitaire missies en tochten naar oorlogsgebied (Irak en Afghanistan) uit. Totdat de oorlog in 2022 naar de thuisbasis van de Antonov-225 kwam.