Recordhitte in Zuid-Europa, 'Sahara stapt over de Middellandse Zee heen'

Na de extreem hoge temperaturen van de afgelopen tijd in Turkije, Griekenland en Italië, zucht nu ook Spanje onder de hitte. In het zuidwesten was het vandaag ver boven de 40 graden; in Córdoba liep het kwik zelfs op tot 46 graden.

Ook in landen ten zuiden van de Middellandse Zee worden hitterecords gebroken. Deze extreme hitte zal vermoedelijk steeds vaker voor gaan komen in het Middellandse Zeegebied, blijkt uit het rapport van het VN-klimaatpanel IPCC deze week.

Het IPCC keek voor het eerst naar regionale verschillen. Niet overal warmt de aarde in dezelfde mate op: rond de Middellandse Zee gaat het sneller dan gemiddeld. Als de uitstoot van broeikasgassen niet snel wordt teruggebracht, zullen temperaturen van boven de 50 graden daar later deze eeuw geen uitzondering zijn, zo staat in het rapport.

"De Sahara stapt als het ware over de Middellandse Zee heen. Landen worden daar steeds heter en droger", zegt Rein Haarsma van het KNMI. Hij is hoofdauteur van het hoofdstuk in het IPCC-rapport waarin het uitgebreid gaat over het gebied rond de Middellandse Zee.

Drie redenen

Er zijn drie hoofdredenen waarom juist die regio vermoedelijk in hoog tempo opwarmt, zegt Haarsma. In droge gebieden kan de temperatuur sneller oplopen. "Het werkt net als bij het menselijk lichaam, dat door te zweten warmte kan kwijtraken. Als in een gebied al weinig water of vocht is, gaat de temperatuur steil omhoog, want dan is dat de enige manier waarmee de grond de warmte kan afstaan." Er ontstaat dan een zogeheten feedback-proces van nog meer uitdroging en verdere opwarming.

Op deze kaart zie je temperatuurmetingen van deze zomer. In Spanje is geen record gemeten, maar dat is nog zeer goed mogelijk:

Daar komt bij, zegt Haarsma, dat in een warmer klimaat natte gebieden natter worden en droge gebieden droger. Dat komt doordat warme lucht meer water kan bevatten. Het vocht verdampt, stijgt op en regent in hetzelfde gebied ook weer uit. "Dat gebeurt dus in gebieden die al nat zijn. De droogte in droge gebieden hangt samen met een stabiele atmosfeer, waarin buien zich niet of moeilijk kunnen ontwikkelen."

Een derde reden is dat droge gebieden naar het noorden opschuiven. "Dat laatste zie je niet alleen rond de Middellandse Zee, maar ook in het Midden-Oosten, waar de temperatuur ook sterk stijgt. Ga je nog verder oostwaarts, dan is daar de Indische Oceaan die een koelend effect heeft."

Spanje beleeft nu een zinderend heet weekend, met uitschieters rond Cordoba en Sevilla tussen de 45 en 47 graden. Zelfs voor Spaanse begrippen is dit extreem heet, zegt correspondent Rop Zoutberg. "De hitte en droogte nemen hier toe. Madrid krijgt mogelijk het klimaat van Marrakesh, in het westen van Marokko. Spanje loopt het risico dat 75 procent van het land later deze eeuw in een woestijn verandert, zeggen experts."

Sevilla riep twee jaar geleden de noodtoestand uit voor het klimaat, om meer maatregelen te kunnen treffen voor de toekomst. "Maar Spaanse milieuorganisaties zeggen dat het met het klimaat sneller gaat dan politici plannen maken", zegt Zoutberg. Toch zijn veel Spanjaarden niet zo bezorgd, valt hem op. "Mensen denken vooral aan de korte termijn. Als ik een goeie strandtent heb in Benidorm, waarom zou ik me dan nu al zorgen maken, is een beetje de houding."

Toch is het volgens Zoutberg al goed zichtbaar dat Spanje kampt met erosie en uitdroging. "Delen van het land worden nu al onleefbaar en ook hier gaat de zee omhoog, maar daar hoor je niemand over. Dat is best raar, want mensen willen straks misschien niet meer op vakantie naar delen van Spanje."

Dat laatste wordt beaamd door Karin van de Wiel van het KNMI. Zij deed onderzoek naar de relatie tussen klimaatverandering en toerisme. Daarvoor keek ze naar een gemiddeld scenario, waarbij de uitstoot van broeikasgassen niet al te veel meer stijgt, maar ook nog niet snel naar beneden gaat. De klimatologische omstandigheden waarbij de meeste toeristen zich prettig voelen zijn: tussen de 18 en 30 graden, niet te veel regen en een niet te grote luchtvochtigheid.

Nederland hotspot

"In een stad als Rome komen dit soort dagen in de zomer duidelijk minder vaak voor", zegt Van de Wiel. "Daar staat tegenover dat er in het voor- en najaar een paar dagen bijkomen. Nederland is zelfs een hotspot van meer gunstige dagen erbij: ruim 25 tegen het eind van deze eeuw."

Maar in Afrika zal het toerisme echt dalen, verwacht ze. "Gemiddeld zijn daar straks vijftig dagen per jaar minder met dit soort gunstige weersomstandigheden."