Veel water drinken helpt bij afvallen. Feit of fabel?

Je verliest gewicht als je veel beweegt. Grapefruit helpt de vetverbranding. En als je ouder wordt, lukt afvallen niet meer. Wat is waar en wat is onzin?

Veel water drinken helpt bij afvallen. 

Dat klopt. Als je voor elke maaltijd twee glazen water drinkt, voelt je maag al wat vol en eet je gemiddeld (iets) minder. Maar verwacht er geen wonderen van, want dat verzadigde gevoel ben je ook weer snel kwijt! Het is ook heel belangrijk om voldoende water te drinken tijdens of na het sporten. Je hebt dan veel vocht verloren en dat voelt bij sommige mensen als honger in plaats van als dorst, waardoor je in de verleiding komt om meer te gaan eten.

 

Hoe schadelijk is suiker voor je gezondheid?

Enige tijd geleden verscheen een nieuw rapport over suiker van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. Dat zette de suikertaks weer op de politieke agenda. Hoe slecht is suiker eigenlijk voor je?

Om te beginnen: suiker an sich is niet slecht voor je. Je hebt het goedje nodig om te kunnen denken en bewegen. Echter, te veel suiker kan wel slecht voor je zijn en leiden tot ernstige lichamelijke klachten. Suiker is niet meer weg te denken uit ons dagelijks voedsel. Niet alleen voor de hand liggende etenswaren als frisdrank en snoep, maar ook brood, vlees, kant-en-klaarmaaltijden, sauzen en nog veel meer producten bevatten suiker om de smaak te verbeteren.

Korte suikerketens

Suikers zijn enkelvoudige koolhydraten. De complexe koolhydraten die je binnenkrijgt door het eten van bijvoorbeeld groenten, fruit en peulvruchten bestaan uit lange suikerketens. Het duurt een tijd voordat deze ketens zijn afgebroken tijdens de spijsvertering, waardoor het lichaam langer van energie wordt voorzien.

De keten van bewerkte suikers is veel korter en daardoor worden de suikers veel sneller afgegeven aan het bloed en ontstaat er een suikerpiek. De alvleesklier moet vervolgens veel insuline produceren om de bloedsuikerspiegel weer stabiel te krijgen. Aangezien ons lichaam niet ontworpen is om grote hoeveelheden suiker te verwerken, kunnen er gezondheidsproblemen ontstaan.

Suiker …

• is schadelijk voor de lever. Aan frisdranken, snoep en veel kant-en-klare producten wordt veel fructose (in de volksmond ook wel ‘vruchtensuiker’ genoemd) toegevoegd en omdat het lichaam dat niet zomaar kan gebruiken, moet het door de lever eerst worden omgezet in glucose. Bij veel fructosegebruik kan het orgaan overbelast raken en een schadelijke leververvetting ontstaan. Fructose is van nature te vinden in fruit. Hierin is het niet schadelijk, omdat het hier gaat om kleine hoeveelheden.

• veroorzaakt diabetes type 2: als je veel suiker eet, kan er insulineresistentie ontstaan. Het lichaam moet steeds meer insuline produceren om hetzelfde effect te bereiken. Na een tijd worden de cellen ongevoelig voor insuline en dat is een voorloper van diabetes type 2.

• vergroot de kans op hartfalen: suiker heeft een negatieve invloed op de pompwerking van het hart.

• verhoogt de bloeddruk: door een te grote inname van suiker kan er overgewicht ontstaan en dat is een grote risicofactor voor hoge bloeddruk. Dat kan weer leiden tot hart- en vaatziekten.

• verhoogt het risico op kanker: insuline is een hormoon dat de groei van cellen reguleert. Hierdoor geloven veel onderzoekers dat constant verhoogde insulinegehaltes kunnen bijdragen aan het ontstaan van kanker.

• zorgt voor vermoeidheid: het blijkt dat het 30 minuten duurt voordat een energiepiek door suiker verandert in vermoeidheid. Door deze energieschommelingen krijg je opnieuw zin in suiker en beland je in een vicieuze cirkel. Suiker activeert ook de aanmaak van serotonine, een stofje dat de slaap reguleert en ook invloed heeft op vermoeidheid.

Suikerconsumptie daalt

Sinds 1987 vraagt het RIVM iedere paar jaar aan tienduizenden Nederlanders tot tachtig jaar bij te houden wat ze eten. En wat blijkt uit deze peiling: ondanks het enorme en toenemende aanbod van suikerhoudende snacks en ander voedsel daalt de suikerconsumptie gestaag. Ter illustratie: in 2012 aten we jaarlijks 26 kilo toegevoegde suiker, vier jaar later was dat 22 kilo. Daarmee staan we nog steeds wel hoog in de internationale ranglijsten. Volgens onderzoeksbureau Euromonitor International worden we alleen afgetroefd als zoetekauwen door de Amerikanen en de Duitsers.

In welke producten zitten de meeste toegevoegde suikers?

1. Suiker en snoepgoed: 28,1%
2. Non-alcoholische dranken: 23,6%
3. Koek en gebak: 19%
4. Zuivel: 13,6%
5. Sauzen en smaakversterkers: 6,8% 
6. Brood, granen, rijst & pasta: 3%
7. Alcoholische dranken: 1,3%
8. Overige: 4,6%

Toegevoegde suikers zijn suikers die worden toegevoegd tijdens de bereiding van voedingsmiddelen, zowel in de fabriek als thuis. Voorbeelden daarvan zijn sacharose, dextrose, glucose-fructosestroop en honing.

Suiker = suiker

Zoals boven beschreven komen de meeste toegevoegde suikers die we dagelijks binnenkrijgen uit suiker zelf, snoep en niet-alcoholische dranken. Populaire suikervervangers als kokosbloesemsuiker en ahorn- of agavesiroop mogen dan een stuk gezonder klinken, dat zijn ze zeker niet. Het maakt voor de verwerking in het lichaam namelijk niet uit of je een suikerklontje eet of een banaan. De suiker erin is hetzelfde. Dat je toch beter voor de banaan kunt kiezen, zit hem in het feit dat een banaan meer gezonde voedingsstoffen bevat zoals vezels, kalium en vitamine B.

Suiker is overigens ook verslavend. Bij het eten van suiker komt dopamine vrij in de hersenen wat zorgt voor een blij gevoel. Net als met andere drugs heb je steeds meer suiker nodig om hetzelfde blije gevoel te ervaren. Als je veel suiker eet en daarmee wilt stoppen, is de kans groot dat je afkickverschijnselen als trillen en angst ontwikkelt!

Suikeroverdosis

Uit de Voedselconsumptiepeiling van het RIVM blijkt dat op het platteland meer suiker wordt gegeten. Én dat jongens tussen de negen en dertien jaar de grootste suikereters van Nederland zijn. Zij werken gemiddeld 88 gram toegevoegde suiker per dag naar binnen. Vrouwen tussen de 70 en 79 jaar eten met minder dan 40 gram per dag het minst daarvan. En mocht je opa en oma de schuld willen geven van je stuiterende kleuter na een logeerpartijtje omdat zij alle snoep in huis aan je kind hebben gevoerd? Die boost aan energie is helaas niet te wijten aan een suikeroverdosis. Dat suiker leidt tot hyperactiviteit is namelijk nooit wetenschappelijk bewezen.

Suiker en overgewicht

Anders dan je misschien zou verwachten, gebruiken Nederlanders met overgewicht minder suiker dan de rest van de bevolking. Misschien durven ze in de peiling niet helemaal eerlijk te zijn over hun gebruik of eten ze minder suiker omdat ze wat kilo’s kwijt willen. De Wereldgezondheidsorganisatie raadt mensen dan wel aan om de inname van suiker te beperken, maar zegt tegelijkertijd dat het verband tussen suiker en overgewicht niet onomstotelijk vaststaat. Dikker word je namelijk ook van andere koolhydraten en vet.

De Nederlandse Gezondheidsraad dringt er wel op aan om minder suikerhoudende dranken te nuttigen. Die verhogen namelijk bewezen het risico op overgewicht en diabetes. Overgewicht is een groeiend probleem in Nederland en er is steeds meer bewijs voor dat mensen door prijsmaatregelen minder ongezonde producten kopen en eten. De raad ziet daarom een suikertaks als middel om dat doel te bereiken.

Minder suiker

 

HET PORTUGEES OORLOGSSCHIP

Wetenschappelijke naam: Physalia physalis
Frans: Physalie ou Galère portugaise
Nederlands: Portugees oorlogsschip 

De aanwezigheid van de Physalia physalis of het Portugees oorlogsschip in de Noordzee is uitzonderlijk. Begin maart 2020 spoelde een exemplaar aan in Raversijde.

Het Portugees oorlogsschip is geen echte kwal, maar een siphonophora, een kolonie van individuele poliepen. Ze drijft op het zeeoppervlak door middel van een met lucht gevulde vlotter en is uitgerust met zeer stekende tentakels, die tot wel 40 meter lang kunnen worden. Deze tentakels kunnen afbreken en wegdrijven op de golven, waar ze moeilijk zichtbaar zijn voor zwemmers. Zelfs dood en gestrand kunnen de intacte tentakels nog steeds irriterend zijn.

Het bovenste gedeelte meet een 20-tal cm. Vanop afstand lijkt het op een langwerpige en doorschijnende ballon met roze en blauwe reflecties. Bovenaan de bal is een kuif, die lijkt op een sluier.

De Physalia physalis komt voornamelijk voor in tropische en subtropische zeeën, maar kan door de wind over lange afstanden worden meegevoerd. Haar aanwezigheid is dan ook al gerapporteerd aan de zuidwestkust van Engeland en Aquitaine in het zuidwesten van Frankrijk.

Contact met het Portugees oorlogsschip zorgt onmiddellijk voor intense pijn, gestriemde huid en jeuk. Er kunnen zich blaren vormen en de letsels laten soms gepigmenteerde littekens na (bruine vlekken).

Na 15 minuten tot een uur kunnen algemene symptomen van verschillende ernst optreden: misselijkheid, braken, snelle hartslag, pijn in de borst en de buik, moeite met ademhalen, pijn in de spieren en gewrichten, malaise, duizeligheid, koorts.

Een allergische reactie is ook mogelijk.

Het Portugees oorlogsschip is een beruchte- en gevreesde kwal rond de warmere oceanen in de wereld. Hoewel dit type kwal eigenlijk officieel geen kwal is, wordt het toch vaak met de kwallen geassocieerd. Het is namelijk een kolonie van honderden holtedieren die poliepen genoemd worden.

Samenstelling

De poliepen waaruit een Portugees oorlogsschip bestaan leven samen onder een ‘gevulde blaas’. Binnen die blaas heeft elk poliep een andere taak. Een voorbeeld van één van die taken is bijvoorbeeld voedsel vangen en/of voortplanting. De kwal heeft gemiddeld genomen een lichaam van ongeveer 9 tot 35 cm. Daarbij komt dat de tentakels tot wel 30 meter lang kunnen worden(!)

Leefgebied

Het Portugees Oorlogsschip komt niet voor in de Noordzee. De Noordzee is te koud om te overleven voor dit type kwal. Je zult deze kwallen met name aantreffen rond de exotische gebieden van de wereld, rondom de evenaar.  In de warmere zeeën zoals de Atlantische oceaan en de Indische oceaan komt de kwal het meest voor. Over het algemeen komt de kwal niet dichtbij de kust, maar het kan toch gebeuren dat er eentje aanspoelt. De laatste jaren duiken regelmatig Portugese Oorlogsschepen op in de Middellandse zee.

Naam

De naam is afkomstig van de ontdekkingsreizigers uit de 16e eeuw, toen Portugal op zee machtiger was dan Engeland en Spanje en de Portugese oorlogsschepen iedereen angst inboezemden.

Is een beet dodelijk?

Een steek van het Portugees Oorlogsschip is niet per definitie dodelijk. Het gevaar zit hem meer in het feit dat het gif van de kwal ervoor kan zorgen dat de spieren van een mens verlamd kunnen raken. Als dat met de hartspier gebeurt, ontstaat een hartaanval. Dit kan uiteraard ook met andere spieren gebeuren.

Het Portugees oorlogsschip (wetenschappelijke naam: Physalia physalis) is een staatkwal die voorkomt in de warmere zeeën. Het is geen echte kwal, maar een complexe kolonie van honderden poliepen van vier typen.

Eigenschappen

Het Portugees oorlogsschip bestaat uit vier typen poliepen. Iedere poliep heeft zijn eigen taak.

• pneumatofoor: Naast het lichaam, dat gemiddeld 9 tot 35 cm groot is, heeft het een gasblaas, dat als 'zeil' dienstdoet. Dit zeil, dat in feite een poliep is, kan met lucht gevuld worden als het dier aan de oppervlakte moet blijven, en kan bij gevaar leeglopen waardoor het dier onderduikt. Ook kan dit zeil in een bepaalde hoek gedraaid worden, zodat het organisme invloed kan uitoefenen op de richting waarin het zich beweegt. Zelfs schuin tegen de wind in voortbewegen (laveren) is mogelijk.
• dactylozoïden: het Portugees oorlogsschip kan 15 tot 50 meter lange tentakels ontwikkelen die de prooi, vooral kleine vissen, vangen en verlammen.
• gastrozoïden: de spijsverteringspoliepen. De tentakels vangen de prooi en spuiten die in met gif zodat het verlamd/verdoofd raakt, waarna deze naar de gastrozoïden getransporteerd wordt.
• gonozoïden: de voortplantingspoliepen.

Voortplanting

Elk Portugees oorlogsschip kent twee stadia: dat van een drijvende groep poliepen en dat van een kleine, rondzwemmende meduse, die lijkt op een kwal. Dit is het geslachtsrijpe stadium, waarin het dier zowel eitjes als sperma maakt. Het ontwikkelt zich als een kleine bult op een van de voortplantingspoliepen die aan de blaas hangen, tot het losbreekt om een drijvende larve te worden. Dit begint als één poliep, maakt er meer en wordt zo een volledige kolonie.

Vijanden

De natuurlijke vijanden van het Portugees oorlogsschip zijn de lederschildpad en de verschillende soorten zeeslakken, die immuun zijn voor het gif en de dieren op hun menu hebben staan. Ook worden ze vaak opgevist en dit is cruciaal voor de visserij, omdat het alle vissen doodt die de tentakels aanraken. De vissen zijn onbruikbaar en moeten worden weggegooid.

Gif

Het Portugees oorlogsschip, dat sporadisch in de Noordzee^[2] gesignaleerd wordt, wordt vaak ten onrechte als kwal aangeduid. Dit kan tot een verkeerde behandeling van de beten leiden, aangezien het gif van poliepen van een andere samenstelling is dan dat van een schijfkwal. Het gif doodt meestal niet, maar veroorzaakt wel veel pijn, en eventueel koorts, een shock, en ademhalingsproblemen. Toch overleven sommige mensen een ontmoeting met het Portugees oorlogsschip niet, niet in de laatste plaats door het gevaar in het water in de tentakels verstrikt te raken, verlamd te raken en te verdrinken.

Een tweede kennismaking kan bovendien resulteren in een allergische reactie op het gif. De reactie, een anafylactische shock, is een acute en in principe levensbedreigende allergische reactie op een lichaamsvreemde stof. Hierdoor wordt een hevige immuunreactie van het lichaam op gang gebracht.

Portuguese oorlogschip in het Tayrona National Natural Park

Etymologie

De naam werd in de zestiende eeuw door ontdekkingsreizigers met een dichterlijke vrijheid gegeven. De vorm van het dier doet met een beetje fantasie denken aan de helm die Portugese soldaten toen droegen.

 

Recordhitte in Zuid-Europa, 'Sahara stapt over de Middellandse Zee heen'

Na de extreem hoge temperaturen van de afgelopen tijd in Turkije, Griekenland en Italië, zucht nu ook Spanje onder de hitte. In het zuidwesten was het vandaag ver boven de 40 graden; in Córdoba liep het kwik zelfs op tot 46 graden.

Ook in landen ten zuiden van de Middellandse Zee worden hitterecords gebroken. Deze extreme hitte zal vermoedelijk steeds vaker voor gaan komen in het Middellandse Zeegebied, blijkt uit het rapport van het VN-klimaatpanel IPCC deze week.

Het IPCC keek voor het eerst naar regionale verschillen. Niet overal warmt de aarde in dezelfde mate op: rond de Middellandse Zee gaat het sneller dan gemiddeld. Als de uitstoot van broeikasgassen niet snel wordt teruggebracht, zullen temperaturen van boven de 50 graden daar later deze eeuw geen uitzondering zijn, zo staat in het rapport.

"De Sahara stapt als het ware over de Middellandse Zee heen. Landen worden daar steeds heter en droger", zegt Rein Haarsma van het KNMI. Hij is hoofdauteur van het hoofdstuk in het IPCC-rapport waarin het uitgebreid gaat over het gebied rond de Middellandse Zee.

Drie redenen

Er zijn drie hoofdredenen waarom juist die regio vermoedelijk in hoog tempo opwarmt, zegt Haarsma. In droge gebieden kan de temperatuur sneller oplopen. "Het werkt net als bij het menselijk lichaam, dat door te zweten warmte kan kwijtraken. Als in een gebied al weinig water of vocht is, gaat de temperatuur steil omhoog, want dan is dat de enige manier waarmee de grond de warmte kan afstaan." Er ontstaat dan een zogeheten feedback-proces van nog meer uitdroging en verdere opwarming.

Op deze kaart zie je temperatuurmetingen van deze zomer. In Spanje is geen record gemeten, maar dat is nog zeer goed mogelijk:

Daar komt bij, zegt Haarsma, dat in een warmer klimaat natte gebieden natter worden en droge gebieden droger. Dat komt doordat warme lucht meer water kan bevatten. Het vocht verdampt, stijgt op en regent in hetzelfde gebied ook weer uit. "Dat gebeurt dus in gebieden die al nat zijn. De droogte in droge gebieden hangt samen met een stabiele atmosfeer, waarin buien zich niet of moeilijk kunnen ontwikkelen."

Een derde reden is dat droge gebieden naar het noorden opschuiven. "Dat laatste zie je niet alleen rond de Middellandse Zee, maar ook in het Midden-Oosten, waar de temperatuur ook sterk stijgt. Ga je nog verder oostwaarts, dan is daar de Indische Oceaan die een koelend effect heeft."

Spanje beleeft nu een zinderend heet weekend, met uitschieters rond Cordoba en Sevilla tussen de 45 en 47 graden. Zelfs voor Spaanse begrippen is dit extreem heet, zegt correspondent Rop Zoutberg. "De hitte en droogte nemen hier toe. Madrid krijgt mogelijk het klimaat van Marrakesh, in het westen van Marokko. Spanje loopt het risico dat 75 procent van het land later deze eeuw in een woestijn verandert, zeggen experts."

Sevilla riep twee jaar geleden de noodtoestand uit voor het klimaat, om meer maatregelen te kunnen treffen voor de toekomst. "Maar Spaanse milieuorganisaties zeggen dat het met het klimaat sneller gaat dan politici plannen maken", zegt Zoutberg. Toch zijn veel Spanjaarden niet zo bezorgd, valt hem op. "Mensen denken vooral aan de korte termijn. Als ik een goeie strandtent heb in Benidorm, waarom zou ik me dan nu al zorgen maken, is een beetje de houding."

Toch is het volgens Zoutberg al goed zichtbaar dat Spanje kampt met erosie en uitdroging. "Delen van het land worden nu al onleefbaar en ook hier gaat de zee omhoog, maar daar hoor je niemand over. Dat is best raar, want mensen willen straks misschien niet meer op vakantie naar delen van Spanje."

Dat laatste wordt beaamd door Karin van de Wiel van het KNMI. Zij deed onderzoek naar de relatie tussen klimaatverandering en toerisme. Daarvoor keek ze naar een gemiddeld scenario, waarbij de uitstoot van broeikasgassen niet al te veel meer stijgt, maar ook nog niet snel naar beneden gaat. De klimatologische omstandigheden waarbij de meeste toeristen zich prettig voelen zijn: tussen de 18 en 30 graden, niet te veel regen en een niet te grote luchtvochtigheid.

Nederland hotspot

"In een stad als Rome komen dit soort dagen in de zomer duidelijk minder vaak voor", zegt Van de Wiel. "Daar staat tegenover dat er in het voor- en najaar een paar dagen bijkomen. Nederland is zelfs een hotspot van meer gunstige dagen erbij: ruim 25 tegen het eind van deze eeuw."

Maar in Afrika zal het toerisme echt dalen, verwacht ze. "Gemiddeld zijn daar straks vijftig dagen per jaar minder met dit soort gunstige weersomstandigheden."