Waarom kan je dooreten als je eigenlijk vol zit?

Beter/eten

ARTIKELOver de invloed van voeding op onze gezondheid. Deze week: Waarom je kan dooreten als je eigenlijk vol zit?

Geef maar toe, ook u neemt wel eens een stukje taart of chocola als u net gegeten heeft. Zoniet, dan bent u uitzonderlijk beheerst, want we kunnen er niets aan doen: het zit in onze biologie. Voedingswetenschappers noemen het hedonisch eten. Eten omdat het lekker is, zonder dat je honger hebt. Ons systeem beloont ons letterlijk met vonkjes genotshormoon voor lekker eten.

Ooit, pakweg in de prehistorie, was dat een nuttige eigenschap. 'Maar inmiddels werkt het tegen ons', zegt hoogleraar voeding en farmacologie aan de Wageningen Universiteit Renger Witkamp. Liking gaat over lekker vinden

Ter illustratie van het principe vraagt Witkamp zijn studenten na de lunch wel eens: wie heeft er zin in een ijsje? De vingers schieten omhoog. Want ijs, vol vetten en suikers, doet het goed bij ons hedonische systeem.

Gedragsdeskundigen maken daarbij nog het onderscheid tussen 'wanting' en 'liking'. 'Willen' is een universeel dierlijke reactie. Het gevoel: ik WIL dit NU hebben. Witkamp: 'Katten kunnen wild worden van een snoepje met vissmaak bijvoorbeeld.'

'Liking gaat over lekker vinden', zegt Witkamp. 'Als we iets eten dat we lekker vinden maken we onder meer lichaamseigen cannabinoïden aan, die beloningsvonkjes uitdelen.'

Als we iets proeven of ruiken, worden er meteen signalen doorgestuurd naar ons verteringssysteem

Daarom praten mensen wel over verslaving als het om eten gaat; een term die nogal wat discussie oproept. Witkamp: 'Feit is dat eten sterk door emoties wordt gedreven. De een lijkt daar gevoeliger voor dan de ander.'

Terug naar dat toetje dat altijd nog wel past in die volle maag. Daar zijn meerdere zaken aan de hand, legt Witkamp uit. Ten eerste gebeurt er in de mond iets dat in jargon de cefalische respons heet. 'Als we iets proeven of ruiken, worden er meteen signalen doorgestuurd naar ons verteringssysteem.' Dat wordt als het ware voorbereid op voeding die gaat komen.

'Maar een snelle hap, zoals koek, taart of een hamburger, verteert eigenlijk veel te snel voor onze spijsvertering', zegt Witkamp. 'Daardoor omzeilt zulk eten de plekken in de maag en darmen die signalen door moeten geven over verzadiging.'

In de maag- en darmwand bevinden zich entero-endocriene cellen die reageren op bepaalde voedingsstoffen, zegt de hoogleraar. 'Via de nervus vagus, een belangrijke zenuw, geven deze cellen signalen door aan de hersenen tijdens en net na het eten, zo weet je idealiter dat je genoeg gegeten hebt.'

Dit systeem krijgt onvoldoende tijd om te reageren wanneer er bijvoorbeeld een overdaad aan 'snelle' suikers zoals die uit frisdrank langkomt.

Ook dat is weer terug te voeren op de oertijd toen we lastig verteerbaar voedsel aten zoals knollen en wortels, volgens Witkamp. 'Voor een goede spijsvertering en het voorkomen van overeten moet voeding langzaam in de darmen komen.'

Met je gewicht doet het niet zoveel, maar je gebit help je er zeker mee om zeep

Daarom is goed kauwen zo belangrijk, zegt Witkamp. Niet dat je nu direct afvalt als je beter gaat kauwen, maar Witkamp wijst nog maar eens op de cefalische respons. 'Het fascinerende is dat die zelfs op gang komt als je iets in je mond stopt, erop kauwt en het daarna weer uitspuugt.'

Witkamp wijst op proeven bij wielrenners en hardlopers die een slok suikerwater kregen en deze weer uitspuugden. 'Ze presteerden beter dan de groep die niks had gekregen. Het was maar een paar procent, maar ik vind het ongelooflijk.'

Deze en vergelijkbare bevindingen hebben ertoe geleid dat voedingswetenschappers en medici in hun zoektocht naar de ideale afslankmethode kijken naar mogelijkheden om van dit principe gebruik te maken. 'Dat is helaas nog toekomstmuziek', zegt de hoogleraar. Tot die tijd raadt hij mensen af op om eigen houtje de hele dag slokjes suikerwater uit te spugen. 'Met je gewicht doet het niet zoveel, maar je gebit help je er zeker mee om zeep.'